Możliwość zastrzeżenia kar umownych w prawie polskim

Obecnie przedsiębiorcy w trakcie zawierania umów coraz częściej spotykają się z zapisami wprowadzającymi kary umowne.

Instytucja kar umownych uregulowana została w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (dalej: „KC”). Zgodnie z art. 483 § 1 KC można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy.

Kara umowna pełni przede wszystkich funkcję odszkodowawczą, która ma na celu naprawienie szkody powstałej wskutek działania dłużnika.

Ustawodawca umożliwił dochodzenie kar umownych od dłużnika, jeżeli zostaną spełnione przesłanki ustawowe

określone w art. 483 § 1 KC. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż kara umowna musi zostać zastrzeżona w umowie zawartej przez strony. Drugą przesłanką warunkującą skorzystanie przez wierzyciela z uprawnień wynikających z zastrzeżonych kar umownych jest powstanie odpowiedzialności kontraktowej po stronie dłużnika.

Odpowiedzialność kontraktowa dłużnika powstaje w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania przez niego umowy. Przyjmuje się, iż odpowiedzialność kontraktowa może powstać bez względu na źródło zobowiązania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1998 r., sygn. akt III CKN) tj. odnosi się do wszelkich stosunków zobowiązaniowych. Przez niewykonanie zobowiązania należy rozumieć sytuację, kiedy zobowiązanie nie zostało wykonane przez dłużnika i nie zostanie wykonane w przyszłości. Nienależyte wykonanie zobowiązania oznacza zaś sytuację, gdy dłużnik spełnia świadczenie, ale przy jego spełnieniu nie wykonuje wszystkich ciążących na nim obowiązków. Przykładem nienależytego wykonania umowy jest m.in. przekroczenie przez dłużnika terminu wykonania zobowiązania.

Częstym błędem spotykanym w umowach, które zawierają zapisy dotyczące kar umownych, jest ich zastrzeżenie dla zabezpieczenia zobowiązań pieniężnych. Należy jednak pamiętać, iż kara umowna może zostać zastrzeżona wyłącznie dla zabezpieczenia zobowiązań niepieniężnych czyli takich, których spełnienie nie następuje poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej.

Na marginesie trzeba także wyjaśnić, że w przypadku dochodzenia przez wierzyciela zobowiązań pieniężnych, przysługuje mu uprawnienie do żądania od dłużnika obok należności głównej także odsetek ustawowych lub umownych.

Istotnym jest również, iż zgodnie z treścią art. 483 § 2 KC dłużnik bez zgody wierzyciela nie może zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. Przywołany zapis ma na celu ochronę wierzyciela przed nierzetelnym działaniem dłużnika.

Ponadto, warto wspomnieć, że w świetle art. 484 § 1 zd. 1 KC, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Przywołany powyżej przepis umożliwia wierzycielowi dochodzenie kar umownych niezależnie od wysokości poniesionej przez niego szkody. Jednakże, w sytuacji gdy wysokość wyrządzonej szkody przekroczy wysokość zastrzeżonych kar umownych, wierzyciel nie posiada uprawnień do dochodzenia odszkodowania w pełnej wysokości, nawet jeśli udowodni przed sądem wysokość poniesionej szkody.

W celu uniknięcia sytuacji, która ogranicza możliwość dochodzenia pełnego odszkodowania z tytułu wyrządzonej szkody, przepisy kodeksu cywilnego 
w art. 484 § 1 zd. 2 KC, przewidują iż strony zgodnie z zasadą swobody umów, mogą postanowić, iż żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej jest dopuszczalne. Klauzula taka pozwoli wierzycielowi żądać od dłużnika naprawienia szkody w pełnej wysokości.

Dochodząc zapłaty z tytułu kar umownych należy także mieć na uwadze treść art. 484 § 2 KC, który reguluje sytuację, gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane przez dłużnika i w rezultacie pozwala mu żądać zmniejszenia kary umownej. Identyczne uprawnienie przysługuje dłużnikowi, w sytuacji gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

adwokat Michał Pinkas

http://www.jablonski-legal.pl/adwokat-w-radomiu/

ZOBACZ TAKŻE
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments